زمان دم كشيدن دمنوش گل گاوزبان نيوشا :
۷ دقيقه در يك ليوان آب جوش سر پوشيده.
پس از اين زمان تي بگ آبگيري شده و خارج شود (به دليل داشتن آلكوالوييد براي زنان باردار و كودكان مضر است و براي افرادي كه مشكل اسهال دارند اصلا پيشنهاد نميگردد).
معرفي اجمالي دمنوش گل گاوزبان نيوشا :
دمنوش گل گاوزبان نيوشا علاوه بر گل گاوزبان جهت خواص و اثر آرامبخش بودن بيشتر و تركيبي بهتر داراي به ليمو، زيرفون و سنبل الطيب نيز هست.
گل گاوزبان داراي نيترات پتاسيم، كلسيم، منگنز، منيزيم، اسيد فسفريك و آلانتوئين است.
دمنوش گل گاوزبان نيوشا به دليل داشتن مقادير چشمگير پتاسيم و كلسيم بسيار ادرارآور بوده و با تحريك بدن، تبادلات سلولي را تنظيم و سيستم اعصاب را آرام مي كند؛ گل گاوزبان، بهترين داروي گياهي جهت درمان ناراحتي هاي اعصاب شناخته مي شود.
منيزيم موجود در دمنوش گل گاوزبان نيوشا ضدسرطان بوده و به دليل داشتن “آلكوالوييد” ميتواند در رفع حساسيت و التهاب و مقابله با روماتيسم مؤثر واقع گردد. ولي گل گاوزبان به دليل وجود “آلكوالوييد” براي زنان باردار و كودكان مضر است.
دمنوش گل گاوزبان نيوشا براي رفع سرماخوردگي، بي اختياري دفع ادرار، كاهش التهاب و ورم كليه مفيد است.
دمنوش گل گاوزبان نيوشا حواس پنجگانه را تقويت كرده و نشاط آور و ضد اضطراب است. از ديگر خواص اين دمنوش مي توان به تصفيهكننده خون، ضداسپاسم، محرك غدد آدرنال، مقوي قلب و عروق، نرم كننده مجاري تنفسي، خلط آور و مسهل اشاره نمود.
تاريخچه تركيبات موجود در دمنوش گل گاوزبان نيوشا :
گل گاوزبان با نام علمي Echium amoenum بومي مناطق محدودي از بخش هاي شمالي ايران و قفقاز است. اين گياه در بسياري از مناطق اروپا، غرب آسيا و آمريكاي شمالي مي رويد و اغلب به صورت وحشي در كناره ي رودخانه ها ديده مي شود. در اوايل قرن نوزدهم قسمت هاي جوان گياه مثل شاخ و برگ آن، به صورت پخته شده يا سالاد مصرف مي شد. گياه شناسان قديم، گاهي اين گياه را Bugloss هم ناميده اند. برپايه ي برخي مستندات، Borago، نام لاتين گل گاوزبان، تحريفي از كلمه ي Corago ( Cor به معني قلب و ago به معني گذشته) است. اين نامگذاري به سبب تأثير اين گياه بر قلب انسان بود. هر چند، جان استيو هنسلو (۱۸۶۱-۱۷۹۶) گياه شناس انگليسي، معتقد بود اين كلمه از barrach، واژه اي از زبان ايرلندي كهن (سلتي) به معني مرد دلاور، مشتق شده است.
به ليمو با نام علمي Lippia citriodora از خانواده Verbenaceae ، گياهي بومي شيلي، پرو و آرژانتين است. اين گياه به سبب خواص دارويي و عطر و طعم مطبوعش به ايران وارد و در مناطقي از كشور توسط شركتهاي توليد كننده ي گياهان دارويي بهصورت محدود كشت شد. اين گياه را نخستين بار درياسالاري فرانسوي در حدود سال ۱۷۶۷ ميلادي به اروپا وارد كرد و گياه شناسي فرانسوي به نام فيليبرت كامرسون اين گياه را Aloysia triphylla ناميد. اين گياه به افتخار ماريا لويزا ترزا دپارما (۱۸۱۹-۱۷۵۱) همسر پادشاه كارلوس چهارم و ملكه ي اسپانيا نام گذاري شد. به همين دليل اين گياه در اسپانيا به نام يربا لويزا و در پرتغال به نام لوسيا- ليما شناخته مي شود. اين اسامي نخستين بار در سال ۱۷۸۴ در جلد اول كتاب گياه شناسي به زبان اسپانيايي چاپ شدند.
زيرفون گونه اي درختي با طول عمر بالا، ارتفاع زياد، برگريز و بومي سراسر اروپا است. زيرفون بيشتر در جنگل هاي بالغ قديمي يافت مي شود. اين گونه و به صورت خود رو يا زراعي تأمين، و به دليل ويژگي هاي دارويي به طور گسترده استفاده مي شود. اگرچه ميزان پراكندگي آن در ۲۰۰۰ سال گذشته كاهش يافته است، اما همچنان در مناطق شهري و مسكوني به طور گسترده وجود دارد و بيشتر در نواحي كوهستانيِ اروپاي مركزي و شرقي ديده مي شود. گل هاي خشك شده، برگ ها و چوب اين درخت مصارف دارويي دارند. گل هاي ۵ گلبرگ، معطر و زرد متمايل به سفيد آن، پس از شكوفه بهاري جمع آوري، خشك و در شرايط كمرطوبت نگهداري مي شوند. گل ها با ارزش ترين اجزاي دارويي درخت زيرفون هستند. برگ هاي درخت زيرفون شبيه به قلب با حاشيهي دندانه دار هستند. امروزه اين گياه براي كاربردهاي تجاري در فلوريداي آمريكا، مكزيك، ايتاليا و جزاير غربي كارائيب كشت مي شود.
سنبل الطيب بومي اروپا و آسيا است و جزئي از طبيعت شرق آمريكاي شمالي نيز شده است. سنبل الطيب كه به آن علف گربه هم گفته مي شود، در مناطق مرطوب با آب و هواي معتدل و عمدتا در جنگل ها و حاشيه رودخانه ها وجود دارد. اعضاي جنس Valeriana، گياهان علفي چند ساله اي هستند كه به طور گسترده در نواحي معتدل آمريكاي شمالي، اروپا و آسيا پراكنده شده اند. از حدود ۲۰۰ گونه شناخته شده، اغلب سنبل الطيب اوراسيايي (Eurasian Vakeruaba officinalis) براي مصارف دارويي كشت مي شود. محصول سنبل الطيب يك محصول طبيعي از ريشه و ريزوم اين گياه است.
كاربرد تركيبات دمنوش گل گاوزبان نيوشا در طب قديم:
گل گاوزبان را رومي ها از اوايل قرن سوم پيش از ميلاد شناخته و به اروپا معرفي كردند. ايشان، از ساليان بسيار دور برگ هاي اين گياه را مي خيساندند و آن را همچون نوشيدني ارزشمندي براي آرامش بخشي و برطرف نمودن مشكلات عصبي استفاده مي كردند. جان جرارد گياه شناس قرن شانزدهم معتقد بود كه گل گاوزبان افراد را شاد و سرزنده مي كند. پليني دالدر فيلسوف رومي اعتقاد داشت كه اين گياه ضد افسردگي است و افراد را شجاع مي كند. جان اِولين (John evelyn) نويسنده ي انگليسي قرن هفدهم ميلادي، مي نويسد: «گل گاوزبان بيماري و تنبلي را دور مي كند، طبع گرم و خشكي دارد، جويدن برگ تازه اش، به طور سنتي براي درمان جوش هاي چركي دهان مفيد و دم كرده ي آن براي تنگي نفس سودمند است. اين گياه، از بين برنده ي افسردگي، كاهنده ي فشارخون، شادي آور، رقيق كننده ي خون، رفع كننده ي اضطراب و دلهره و از بين برنده ي تپش قلب است. گياهي خواب آور، معرِق و باز كننده ي عروق است، همچنين ضدبلغم و سودا، تب و سرفه بوده و براي نفخ مؤثر است.
به ليمو به طور سنتي در درمان سوء هاضمه، نفخ، دردهاي عصبي سرگيجه و علايم سرماخوردگي استفاده مي شود. برگ و سرشاخه ي گلدار اين گياه، محرك، ضد تشنج، پايين آورنده ي درجه ي گرما و تب در بيماريهاي گوناگون است. از برگ آن در رفع درد معده، تپش قلب، احساس صداهاي مبهم در گوش و حالات عصبي و خستگيهاي روحي- رواني استفاده مي شود. به ليمو در رديف بهترين داروها براي تقويت معده، است كه بهتر است هميشه به صورت دم كرده مثل چاي، مصرف شود.
زيرفون درماني براي سرماخوردگي، گلو درد و سردرد سينوسي و ميگرني است. به طور سنتي، در كشورهايي مانند ايران و برزيل، گل هاي زيرفون براي آرامش اعصاب، درمان اضطراب و بي خوابي، ترميم عروق خوني و جلوگيري از تصلب شرايين استفاده مي شود. در طب گياهي بلغارستان، تركيه و آلمان، از گل هاي زيرفون به عنوان آرامبخش، ضدتب، اكسپكتورانت، ضدالتهاب در بيماري هاي دستگاه تنفسي، سرماخوردگي و آنفلوآنزا، و براي درمان بي خوابي، بيماري كبد و كيسه صفرا استفاده مي شود.
سنبل الطيب براي درمان بي خوابي توصيه شده است. اين گياه، در يونان، مكتب آيورودا (اساس درمان در اين مكتب، توازن عناصر طبيعي بدن و تعادل روح و روان انسان است)، طب سنتي چيني، و هوميوپاتي (يكي از رايجترين شيوههاي درماني طب مكمل) براي آرام بخشي، تقويت قلب و درمان صرع و هيستري استفاده مي شد. تنتور آن، قرن ها در اروپا به دليل ويژگي آرام بخشي استفاده مي شده است. هنوز هم به طور گسترده در فرانسه، آلمان و سوييس به عنوان يك خواب آور استفاده مي شود. در طب يونان، ريشه سنبل الطيب براي درمان اختلالات بي شماري نظير تپش قلب، مشكلات گوارش، صرع و عفونت هاي دستگاه ادراري توصيه شده است.
مواد موثر دمنوش گل گاوزبان نيوشا :
گل گاوزبان ايراني:
مواد مؤثر فراواني از قبيل تانن، موسيلاژ، تركيبات فنلي، مواد قندي، فلاونوئيد و مقدار كمي آلكالوئيد دارد. در اين گياه، ۳ تا ۵ درصد موسيلاژ، ۰/۱۵ درصد فلاونوئيد و۱۳/۴۳ درصد آنتوسيانين با آگليكون دلفيدين و سيانيدين وجود دارد. مقدار ناچيزي آلكالوئيد از دسته ي پيروليزيدين هم در اين گياه يافت مي شود.
به ليمو:
ليمونن، نرال، ژرانيال، ژرانيل استات، بتاكاروفيلن، آلفاكوركومين، سابينن
زيرفون:
فلاونوييدهاي اصلي گل، ايزوكوئرستين-روتين و آستراگالين و فلاوونوييدهاي اصلي برگ، كوئرستين-۳-۷-دي رامنوزيد و كامپفرول-۳-۷-دي رامنوزيد هستند. همچنين، گل زيرفون حاوي موسيلاژ، p- كوماريك اسيد، كامپفرول، ترپنوييد، كوئرستين و روغن هاي فرار مانند سيترال، سيترونلال، سترونلول، ائوژنول و ليمونن است. رايحه گل مربوط به مقادير كمي از روغن ضروري است كه تركيبات آن بسته به محل رويش متنوع است.
سنبل الطيب:
ريشه سنبل الطيب، حاوي مونوترپن هاي دوحلقه اي(والپوتريات ها شامل والترات، اسوالترات، دي هيدرو والترات و ايزو والترات)، روغن هاي فرار(والرانون، والرنال و والرنيك اسيدها)، سزكويي ترپن ها، ليگنان ها، آلكالوييدها(مانند والرين و والريانين)، فلاوونوييدها(اكاستين، آپيجنين، ديوسمتين، كوئرستين، كامپفرول، لينارين و لوتئولين) و اسيدهاي آمينه آزاد(مانند گاما-آمينوبوتيريك اسيد (GABA)، تيروزين، آرژنين و گلوتامين) است. بوي شاخص سنبل الطيب توسط ايزووالريك اسيد توليد مي شود. والرنيك اسيدها و والپوتريات ها اغلب به عنوان تركيبات فعال در محصولات تجاري و دارويي سنبل الطيب در نظر گرفته مي شوند.